Diagnostyka żylaków nóg (kończyn dolnych)

Żylaki, oprócz wybrzuszonych żył powierzchownych, widocznych gołym okiem i wyczuwalnych tuż pod skórą, dają szereg charakterystycznych objawów.

Na wczesnym etapie choremu towarzyszy uczucie ciężkości oraz tępy ból nóg, nasilający się pod koniec dnia, który ustępuje po odpoczynku z nogami uniesionymi do góry. Bolesne kurcze mięśni łydek pojawią się najczęściej w porze nocnej. W okolicy kostek i stóp dostrzegalne są łagodne obrzęki, które także mogą przemijać po dłuższym wypoczynku.

Na skórze pojawiają się tzw. pajączki naczyniowe, czyli teleangiektazje. Są to poszerzenia żyłek i tętniczek, leżących tuż pod skórą. Pajączki przyjmują barwę sinofioletową (ponieważ w żylakach dominują drobne naczynia żylne), są widoczne najczęściej na bocznej powierzchni ud, pod kolanami i w okolicy kostek. Kiedy żylaki zajmują większe żyły, wówczas stają się widoczne jako pogrubione, poskręcane, widoczne tuż pod skórą niebieskie wybrzuszenia w formie sznurów, które mocno zaznaczają się w pozycji stojącej. Ponadto na skórze mogą pojawić się rdzawobrązowe przebarwienia, początkowo przypominające piegi, które z upływem czasu zlewają się ze sobą, dając obraz rozległych plam. Świadczy to o słabym odżywieniu skóry w tym miejscu.

Pojawiające się na początku obrzęki w miarę zaawansowania choroby coraz ciężej ustępują, stają się twardsze, a gdy utrzymują się długo, w ich miejscu może pojawić się wyraźne zgrubienie. Ból staje się coraz silniejszy, szczególnie po długim przebywaniu w pozycji stojącej lub siedzącej. Towarzyszy mu uczucie kłucia, swędzenia, pieczenia. Bolesne żylaki mogą stać się zaczerwienione, w niektórych miejscach może być wyczuwalne napięte stwardnienie, co będzie świadczyło o zapaleniu żyły powierzchownej.

W rozwoju choroby tkanka podskórna jest stopniowo zastępowana tkanką łączną. Skóra jest bardziej podatna na urazy i infekcje. Mogą pojawiać się miejscowe odczyny alergiczne. Nieleczone żylaki mogą prowadzić do powstawania owrzodzeń, w wyniku nawet niewielkiego urazu czy zadrapania.  

Warto wspomnieć, że u niektórych żylaki nóg mogą przebiegać zupełnie bezobjawowo. Oprócz widocznego defektu kosmetycznego w postaci wybrzuszonych żył, chory nie będzie odczuwał żadnych dolegliwości.

Badania w kierunku żylaków nóg (kończyn dolnych)

Pacjent, który dostrzegł u siebie charakterystyczne zmiany lub któremu zaczynają doskwierać wyżej wymienione objawy zgłasza się do lekarza flebologa lub chirurga naczyniowego, który rozpoczyna diagnostykę. (Jeśli chory zgłosił się najpierw do lekarza rodzinnego, ten po wstępnym rozpoznaniu kieruje go do specjalisty.) Aby postawić rozpoznanie lekarz zbiera szczegółowy wywiad dotyczący objawów choroby oraz kieruje pacjenta na badania. Podstawowym badaniem w diagnostyce żylaków kończyn dolnych jest USG Doppler.

USG Doppler, czyli ultrasonografia dopplerowska to nieinwazyjne badanie obrazowe, przeprowadzane za pomocą aparatu ultrasonograficznego, wykorzystujące tzw. efekt Dopplera. Pozwala ono sprawdzić stan naczyń krwionośnych: tętnic i żył. Badanie pozwala na ocenę prędkości przepływu krwi przez naczynia, co pozwala uwidocznić, w którym miejscu w żyle następuje cofanie się krwi, gdzie przepływ jest spowolniony czy zablokowany. Cofanie krwi w żyle świadczy o niedomykalności zastawek żylnych, natomiast zwolnienie lub zablokowanie przepływu wskazuje na obecny w naczyniu zakrzep, który przeniesiony wraz z prądem krwi mógł stać się materiałem zatorowym lub uszkodzoną ścianę żyły.

Lekarz ustala rozpoznanie choroby żylakowej na podstawie objawów podmiotowych (czyli tego co zgłasza pacjent), przedmiotowych (rozpoznawanych w badaniu pacjenta, przede wszystkim widoczne pod skórą wybrzuszone, poskręcane żyły), oraz badania USG- Doppler.

Dostępne są również inne badania diagnostyczne w kierunku rozpoznania oraz stopnia zaawansowania żylaków. Wśród nich możemy wymienić flebografię. Polega ona na podaniu środka kontrastującego do tętnicy (wówczas mówimy o flebografii pośredniej, gdzie najpierw uwidacznia się układ tętniczy a dopiero potem żylny) lub do żyły (jest to tzw. flebografia bezpośrednia, czyli środek kontrastujący podajemy bezpośrednio do żyły). Flebografię możemy także podzielić na wstępującą (kontrast podajemy zgodnie z kierunkiem przepływu krwi w żyle, czyli do góry, wbrew sile grawitacji), oraz zstępującą (kontrast przemieszcza się zgodnie kierunkiem siły grawitacji). Odmianą badania jest tzw. warikografia, czyli bezpośrednie wstrzyknięcie środka kontrastującego do żylaka. Badania te pozwalają na dokładną ocenę przepływu krwi w naczyniach, szczegółowo uwidaczniają zwężenia, niedrożności, stan zastawek oraz występowanie ewentualnych zakrzepów. Obecnie jednak użycie flebografii w diagnostyce zostało znacznie ograniczone, wykorzystuje się je tylko w przypadkach, gdy wyniki innych badań dają niejednoznaczne wyniki. Znacznie częściej wykorzystuje się nieinwazyjne USG dopplerowskie.